Angstcultuur

Krijg grip op angst in organisaties

Samenvatting

Peter Fijbes is organisatieadviseur en teamcoach. Zijn focus ligt op het ontdekken en oplossen van samenwerkingsproblemen in organisaties en teams met als doel het creëren van een veilige en doelmatige werkcultuur, waarin geen plaats is voor angst en wantrouwen. Hij heeft met zijn boek Angstcultuur het eerste Nederlandstalige boek geschreven over dit onderwerp.

Het boek is opgebouwd uit drie delen. In het eerste deel wordt ingegaan op de definitie van angstcultuur. In het tweede deel gaat het over het ontstaan van angst in organisaties om af te sluiten met het derde deel over het grip krijgen op angstcultuur.

De auteur behandelt de drie bronnen van angst:

1. De sociale bron: kwetsend en dubbelzinnig gedrag door leidinggevende of collega’s wat leidt tot een gevoel van onveiligheid.
2. De systematische bron: oneerlijke, verwarrende of dubbelzinnig procedures, structureel immoreel beleid, onvoldoende beleid en structuur wat leidt tot een gevoel van onveiligheid
3. De situationele bron: Invloeden van buitenaf, actualiteit en veranderingen kunnen leiden tot een gevoel van onveiligheid.

De bronnen kunnen leiden tot vier soorten van angst:

1. Angst voor ontslag,
2. Angst voor slachtofferschap,
3. Angst om afgerekend te worden
4. Angst om te verliezen.

De vier soorten angst worden in het boek uitgebreid uitgewerkt en voorzien van tips voor aanpak.

Tenslotte wordt ingegaan op twee bliksemafleiders: controlegevoel (‘het maakt niet meer uit wat ik doe’) en de mogelijkheid om je uit te spreken/inspraak te hebben (‘daar begin ik maar niet over’).

Het verliezen van controle leidt tot nieuwe angst en het uitten van emoties. Wanneer controle niet meer behouden, hersteld of beïnvloed kan worden door ons handelen zorgt er voor dat je jezelf afsluit en bescherming zoekt (voor zover dat nog kan). Verwijdering van de hinder, behoud van controle, afleiding van druk en ontoegankelijkheid leiden tot respectievelijk woede, hooghartigheid, nederigheid en vrees.

Aangaande de tweede bliksemafleider, de mogelijkheid om je uit te spreken of inspraak te hebben, gaat Fijbes kort in op de boven- en onderstroom binnen teams/afdelingen/organisaties.

Peter Fijbes put regelmatig uit de publicaties en boeken van Manfred Kets de Vries. Deze professor is een invloedrijke deskundige op het gebied van leiderschap, bestudeert al een aantal decennia het gedrag van leiders en hun invloed op andere mensen.

Wat vinden wij van het boek?

Voor leiders om zich bewust zijn van hun invloed op het creëren van een effectieve werkomgeving en om de gevolgen van hun eigen (narcistisch) gedrag en onzekerheid te beperken, is het boek lezenswaardig. Dit maakt het nog geen ‘must read’. Dit met name vanwege de breedte van het onderwerp en de gelaagdheid van het boek die het lastig maakt om te lezen.

Daarnaast zetten we vraagtekens bij de validiteit van de quickscan en de indelingen van de resultaten. Je wordt op basis van de quickscan ingedeeld in een 6-tal categorieen, maar de onderbouwing hiervan blijft uit. Omdat dit aan het begin van het boek plaatsvindt, blijf je tijdens de rest van het boek nadeken over de onderbouwing.

Vanuit dit oogpunt zijn we ook kritischer gaan kijken naar de schrijver van het boek. Dit maakt onze argwaan groter en zijn we sceptisch om vanuit een theoretisch kader te coachen, organisatieadvies te geven of teams te helpen bij hun effectiviteit. Het is op z’n minst een vereiste om hiervoor uit eigen ervaring te kunnen spreken.

Hoe haakt het boek in op onze filosofie?

He boek heeft veel raakvlakken met de LiDRS filosofie: feedback, narcisme, sociale vaardigheden, situationeel leiderschap, moreel leiderschap het komt allemaal voorbij. Voor opdrachten en (team)trainingen waarbij psychologische veiligheid en angst en issue zijn, kan het helpen bij het vergaren van kennis en de discussie te sturen. De zelftest aan het begin van het boek is een leuke toevoeging.